PUDEŁKO, czyli o tym Białoszewskim, jak go słuchamy

Remiks Dziadów Mirona Białoszewskiego (premiera 1961)

zdarzenie teatralne z udziałem widzów
zawiera w sobie:
Dziady zapisane przez Adama Mickiewicza,
odprawiane przez Mirona Białoszewskiego,
nagrane dla Jadwigi Stańczakowej,
przekazane w pudełku wraz z innym nagraniami Jackowi Kopcińskiemu,
wywiezione przez Pawła Passiniego na Haiti,
i tak to krąży…
…i teraz jest w naszych rękach, a za chwilę w Waszych.

Jako dziecko budował z klocków gramofony i śpiewał przed matką i ciotkami wymyślone arie. Gdy został poetą, założył teatr i zagrał w nim monolog Gustawa z IV części Dziadów tak, jakby puszczał go z kilku płyt jednocześnie… Dziady traktował bardzo osobiście, w komentarzu do spektaklu mówił niemal: „Gustaw to ja”, ale „ja” wewnętrzne, ukazywane wstydliwie, najkruchsze i najcenniejsze, bo przenoszące w zupełnie wyjątkowe rejony, przez romantyków nazywane po prostu niebem. Żeby dotrzeć do swojego nieba, Białoszewski wchodził do ciasnego pudełka domowego teatru, zapraszał garstkę osób, a potem „odprawiał” swoje poetyckie gusła. Na przedwojennym Lesznie w Warszawie, na Tarczyńskiej, przy placu Dąbrowskiego, gdzie działał Teatr Osobny, ale też na Hożej, gdzie mieszkała jego niewidoma przyjaciółka Jadwiga Stańczakowa, dla której nagrywał swoje utwory. W czasie tych sesji mówiący i nasłuchująca siadali obok siebie na kanapie, a mikrofon, oprócz głosu poety, rejestrował unikalną więź, która rodziła się między nimi. Kiedy wiele lat później odwiedziłem Stańczakową, czarny Grundig nadal stał na jej stoliku, a pod kanapą schowane były taśmy. W gusłach Mickiewicza „ciemne” i „głuche” okazuje się niezbędne, aby móc zacząć widzieć i słyszeć naprawdę. Otwieramy dziś pudełka z kasetami Mirona Białoszewskiego i wypełniamy sobą ciasną, ciemną i głuchą przestrzeń teatru. Co też uda nam się poczuć, co dostrzec, dokąd wspólnie przedostać?
Jacek Kopciński

• Tekst — Jacek Kopciński
• Reżyseria i muzyka — Paweł Passini
• Poeta — Paweł Janyst
• Dusze —  Noemi Bernstein, Olga Bury, Wiktoria Czubaszek, Maja Furmaga, Aleksandra Karpiuk, Dominika Kimaty, Paulina Mikuśkiewicz, Anna Opolska, Paulina Połowniak, Anna Puzio, Paulina Wójtowicz