Miejsce urodzenia

Henryk Grynberg, polski pisarz i poeta pochodzenia żydowskiego, przylatuje ze Stanów Zjednoczonych do wsi, w której jako dziecko wraz z rodzicami i bratem ukrywał się przed hitlerowcami w czasie drugiej wojny światowej. Wojnę przeżyli tylko on i matka. Rozmawiając z sąsiadami pamiętającymi jego rodziców, zaczyna odtwarzać historię rodzinną: od dzieciństwa i wesela rodziców, przez początki okupacji, ukrywanie się w oborach i w wykopanej w lesie ziemiance, historię rozstrzelania przez hitlerowców młodszego brata aż do historii śmierci jego ojca. Od słowa do słowa, od domu do domu udaje mu się ustalić, kto zamordował jego ojca i że tę zbrodnię popełnili polscy sąsiedzi.

Paweł Łoziński w 1991 roku podczas realizacji fabularnej etiudy szkolnej Podróż sięgnął po powieść Żydowska wojna, inspirowaną doświadczeniami Henryka Grynberga. Rok później udał się wraz z autorem do Radoszyc: miejsca, w którym Grynberg przeżył Szoa, gdzie przez niegodziwość i tchórzostwo polskich sąsiadów zamordowano jego młodszego brata i gdzie znajomi sąsiedzi bestialsko zamordowali jego ojca dla korzyści materialnych. Miejsce urodzenia jest jednym z najważniejszych polskich filmów dokumentalnych. Jego wstrząsający temat, odkrywaną stopniowo przed oczami widzów tragiczną historię rodziny Grynbergów, dodatkowo wzmacniają przemyślane zdjęcia Artura Reinharta zrealizowane na taśmie reporterskiej 16 mm. Kamera podąża za Grynbergiem, który spokojnie, lecz stanowczo stara się ustalić losy swoich zmarłych bliskich i który prowadzoną z offu narracją przywołuje swoje dziecięce wspomnienia. Henryk Grynberg po realizacji filmu opisał swoje rodzinne losy w książce Dziedzictwo.

Film Pawła Łozińskiego powstał prawie dekadę przed burzliwą dyskusją o udziale Polaków w Zagładzie, jaka rozpętała się po filmach Agnieszki Arnold i książce Jana Tomasza Grossa. Co symptomatyczne, przedstawieni w filmie sąsiedzi, którzy pomagali Żydom w czasie wojny, sprawiają wrażenie bardziej przestraszonych myślą o odkryciu oprawców niż osoby odpowiedzialne za zbrodnie.
Tomasz Kolankiewicz

Film prezentowany razem z Dybukiem Michała Waszyńskiego.

• Reżyseria — Paweł Łoziński
• Scenariusz — Paweł Łoziński          
• Zdjęcia — Artur Reinhart
• Montaż — Katarzyna Maciejko-Kowalczyk
• Gatunek — dokument
• Produkcja — Polska
• Rok produkcji — 1992