Słowa i scena

„Słowa, słowa, słowa” – odpowiada Poloniuszowi Hamlet (II akt, scena 2). Tradycyjnie przyjęło się sądzić, że w ten sposób bohater wyraża prześmiewczą niechęć do tekstu lub też potwierdza nieskrywany brak zainteresowania lekturą. Dlaczego jednak nie mielibyśmy rozważyć innej hipotezy i nie złożyć hołdu słowom, które stanowią namacalną istotę teatru? Słowa i scena – that is the question.

Po licznych, często nagłych, interwencjach teatr końca XX wieku przywrócił autorytet tekstowi rozumianemu jako niepodważalna całość, świadek własnej historycznej formy i dawnych założeń, na nowo obdarzony szacunkiem. Tym samym z rezerwą odnieśliśmy się do pomysłów pisania kolaboratywnego i praktyk montażu.

Jaki jest współczesny status tekstów i jak powinniśmy je traktować – jako ich „spadkobiercy” czy może „twórcy”? Jaką postawę przyjmują wobec nich autorzy utworów scenicznych? Z jakimi problemami się borykają i przed jakimi wyzwaniami stoją?

• — „Tekst pozbawiony struktury” (le texte destructuré) – antyczny tekst, który w wyniku cięć i obcych wstawek utracił swoją pierwotną strukturę. Tekst zepsuty. Powrót do praktyk z lat sześćdziesiątych, zmienionych i radykalnie pogłębionych.
• — „Tekst w opracowaniu” (le texte fabriqué) – tekst, którego podstawą są zapisy sceniczne (écritures du plateau), bliski antycznym dziełom, chwilowym z uwagi na ich kolektywny charakter. Tekst spontaniczny, wolny od tradycyjnych praktyk piśmienniczych. Tekst stwarzany przez „kolektyw” pod wpływem leadera.
• — „Tekst-hybryda” (le texte hybridé) – tekst sceniczny wykorzystujący elementy zapożyczone z obszarów innych niż teatr: powieści, tekstów filozoficznych, prasy.
• — „Tekst stworzony” (le texte engendré) – tekst podpisany przez współczesnego autora.

Jak z punktu widzenia tej kwadratury koła dzisiejszy artysta może określić swoją rolę, chcąc jednocześnie zachować słowa i nadać im nowe znaczenie, a także wpisać je w praktyki sceniczne, które wciąż są podyktowane ich obecnością i użyciem? Teatr – nasz, zachodni – pozostaje kwestią słów. Jaki los je teraz czeka?
Georges Banu